کد مطلب:22884 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:8

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

در آيـه شـريـفـه : مثل الذين ينفقون اموالهم في سبيل اللّه كمثل حبه انبتت سبع سنابل في كل سنبله مائه حبه و اللّه يضاعف لمن يشاء و اللّه واسع عليم ; كساني كه اموال خود را در راه خدا انفاق مـي كـنـنـد , هـمانند بذري هستند كه هفت خوشه بروياند كه در هر خوشه , يكصد دانه باشد ; و خداوند آن را براي هر كس بخواهد( و شايستگي داشته باشد ) , چند برابر مي كند ; و خدا ( از نظر قدرت و رحمت )وسيع , و ( به همه چيز ) داناست . (1)بـا اين كه ما از اكثر كشاورزان و مهندسين كشاورزي كه مطلع هستند و از ميزان محصولات گـنـدم كشورهاي مختلف با خبر مي باشند سوال كرده ايم كه اگر زميني داشته باشيم از هر نظر آمـاده و آب را هـم بـمـوقـع به آن بدهند و پرندگان هم دانه اي از آن را نبرند و دانه در زمين نيز خراب نشود و آفتي هم پيدا نكند و جنس خاك و جنس زمين هم خوب باشد - خلاصه تمام شرايط كـشـت غـلات در آن مـسـاعـد باشد - از يك خروارگندم چقدر حاصل مي شود برداشت , جواب داده اند سي و حداكثر چهل خروار و تا به حال ديده نشده زميني بيش از از اين حاصل بدهد . پـس در ايـن صورت چطور خداوند مي فرمايد : مانند دانه اي است كه هفتصد برابر محصول دهد , بلكه اگر بخواهد بيشتر ؟

در پـاسـخ اين سوال بايد به دو نكته توجه داشت :اولا : در آيه مزبور هيچ اسمي از گندم يا دانه ديگري برده نشده , بلكه كلمه حبه كه به معني دانه است ذكر شده و اين كه سوال كننده در آيـه مزبور گندم را به عنوان مثال ذكر كرده است تفسيري است كه در خود قرآن نيست بنابر ايـن , اگـر در ميان دانه ها چنين دانه اي يافت شود كه از يك تخم هفتصد تخم به دست آيد , براي واقعيت پيدا كردن مثال مزبور كافي است . اتـفـاقـا در ميان دانه ها چنين دانه اي داريم , از جمله ذرت است كه اگر دانه هاي آن در زمين آماده و در فاصله هاي معيني كاشته شود , ممكن است از يك دانه هفتصددانه ( هفت خوشه ذرت , هر يكي صد دانه ) يا بيشتر به دست آيد . مـي گويند در دانه ارزن هم اين معني بسيار اتفاق مي افتد 000 ( در تفسير منهج الصادقين در ذيل آيه , به اين پاسخ اشاره شده است . ) (2)ثانيا : به فرض اين كه از پاسخ بالا صرف نظر كنيم , اين سوال راه حل ديگري داردو آن اين كه بـسيار مي شود كه در تشبيه دو چيز به يكديگر براي مشبه امتيازي قائل مي شوند كه در مشبه بـه نـيـسـت - اگر چه در اصل موضوع با هم شباهت دارند -مثلا مي گويند : روي او همچون قرص ماهي است كه محاق ندارد , يا آفتابي است كه غروب ندارد يا اين كه : قامت او همچو سرو خـرامـان اسـت بـا اين كه مي دانيم ماه هميشه محاق و خورشيد غروب دارد و در عالم نمي توان سروي پيدا كرد كه راه برود . بنابراين , منظور از اين گونه تشبيهات اين است كه مثلا روي او صفا ودرخشندگي ماه را دارد - با اين امتياز كه او محاق ندارد و ماه محاق دارد - ياقامت او مزاياي سرو را دارد - با اين امتياز كه او خرامان است و سرو خرامان نيست - اين قبيل مثالها در كلمات ادبا بسيار فراوان است . از مثالهاي شاعرانه كه بگذريم در خود قرآن هم اين گونه تشبيهات و مثالها هست ;مثلا , هنگامي كه قرآن مثالي براي سخنان پاكيزه و نيكو مي زند , مي گويد : توتي اكلها كل حين مانند درختي است كه هميشه ميوه دارد با اين كه شايد درختي كه در تمام ايام سال ميوه بدهد نداشته باشيم يا لااقل بسيار نادر باشد . پـس مـنـظـورايـن اسـت كـه اين درخت ( سخن پاكيزه ) امتيازي بر ساير درختها دارد و آن اين كه خزان و محدوديت وقت ميوه دادن براي آن نيست . در جـاي ديـگـر وقتي مثالي براي نور خداوند مي زند , مي فرمايد : مانند چراغداني است كه در آن چـراغ بـاشد 000 تا آنجا كه مي فرمايد : يكاد زيتها يضي ء نزديك است روغن آن ( از نهايت صفا و خـلوص ) بدون آتش روشن شود با اين كه هيچ روغني هرقدر هم خالص باشد بدون آتش روشن نمي شود , اين در حقيقت امتيازي است كه براي مشبه در اين مورد گفته شده است . در آيـه مورد سوال هم هفتصد برابر بودن حاصل دانه انفاق , امتيازي است كه اين دانه ( انفاق ) بر تمام دانه هاي عالم دارد .

---

پاسخ به پرسشهاي مذهبي
مكارم شيرازي - ناصر و جعفر سبحاني 1 - سوره بقره , آيه 261 . 2 - هيچ بعيد نيست كه گاهي يك دانه گندم به هفتصد دانه تبديل گردد ; جالب اين كه چندي قـبل جرايد نوشته بودند كه در برخي از نقاط استان ساحلي از يك خوشه گندم چهار هزار دانه به دست آمده بود